Kembali ke Daftar Materi
SMP Kelas 7bahasa_bali

Paribasa Bali: Unteng Kesusastraan Bali sane Madaging Pitutur Luhur

Nyoman Joblagan
16 Desember 2025

Paribasa Bali: Unteng Kesusastraan Bali sane Madaging Pitutur Luhur πŸ˜ŠπŸ“š

Para sisia sane tresna asih, rahajeng semeng! Sedeng galah iraga malajahin silih sinunggil soroh kesusastraan Bali sane becik pisan, inggih punika Paribasa Bali. Paribasa Bali puniki wantah unteng basa Baline, sane madaging makeh pisan pitutur luhur miwah kaweruhan sane prasida ngicenin iraga piteket indik kauripan.

Napi Punika Paribasa Bali?

Paribasa Bali inggih punika untaian kruna-kruna utawi lengkara sane madue teges konotatif utawi teges malianan saking teges sawatek krunane. Puniki nenten ja teges sane sampun kakantenan, nanging teges sane sampun ketah kaanggen olih krama Bali sane ngicalang indik kawentenan ipun. Paribasa Bali puniki kasuksmanipun mangda prasida ngicenin sesuluh, piteket, sindiran, utawi pangajap-ajap majeng ring sang sane mireng utawi maosang.

Jenis-Jenis Paribasa Bali sane Patut Kaplajarin

Paribasa Bali madue makeh soroh, nanging sane ketah kapanggihin inggih punika:

  • Sesonggan: Paribasa sane ngumpamang anak antuk paindikan utawi sifat barang utawi buron sane sampun ketah. Tegesipun pastika. Conto: "Kadi gajah mati" (artinya: barang-barang besar dan banyak yang ditinggalkan begitu saja setelah pemiliknya meninggal, seperti gajah yang mati meninggalkan gadingnya).
  • Sesawangan: Paribasa sane ngumpamang utawi nyawangan sapunapi solah utawi kawentenan anak sane ngawinang punika pateh ring barang utawi buron. Tegesipun nenten pastika nanging mirip. Conto: "Bunga cempaka kembang, mirip galungan kaje kanti" (artinya: orang yang selalu terlihat ceria dan bersih seperti bunga cempaka yang mekar).
  • Wewangsalan: Paribasa sane marupa kalih palet (dua baris). Palet sane kaping ajeng wantah "sampiran" (umpama) miwah palet sane kaping kalih wantah "isi" (teges). Kalih palet puniki bersajak A-A utawi A-B-A-B. Conto: "Jejeruk nanging tan maulu, jeggeg-jegeg nanging tan adu" (artinya: cantik-cantik tapi tidak bisa apa-apa).
  • Sloka: Sane marupa kruna-kruna utawi lengkara sane bawak nanging madue teges sane jero, kadadosang piteket utawi nasehat. Conto: "Ada gula ada semut" (artinya: di mana ada kesenangan/keuntungan, di sana banyak orang berkumpul).
  • Peparikan: Mirip pantun, madue patpat palet. Kalih palet ajeng sampiran, kalih palet ungkur isi. Bersajak A-B-A-B. Conto: "Meli ubi di peken senggol, ubi biing lakar anggo jukut. Adi rindu tiang nanging sing ngidang ngingel, sing ngidang ngingel yen sing ada lagu."
  • Bladbadan: Marupa teka-teki utawi kruna-kruna sane mateges rangkep (dua arti). Conto: "Cungih-cungih kadi jangkrik, masandal sing misi tali" (artinya: manggis, kulitnya keras, dalamnya manis).
  • Pameo: Kruna utawi lengkara sane kaanggen nyindir, majekang, utawi maanggo alus nanging madue teges sane nyelekit. Conto: "Sira sangka banyu lulut" (artinya: siapa yang merasa dirinya paling pandai atau paling benar).

Conto Penerapan Paribasa Bali ring Kauripan Sadina-dina

Mangda iraga prasida ngresepin Paribasa Bali puniki, ngiring wacen conto-conto puniki:

  • Yening wenten anak sane seneng ngarerodang pipis nanging nenten ngelah, punika kabaos "Ngempu keranjang bolong" (menjaga keranjang bolong, artinya sia-sia).
  • Yening wenten anak sane ngelah kawagedan nanging nenten naenang kaanggen, punika kabaos "Gong kempul kaunggahang" (gong yang bagus tapi tidak pernah ditabuh).
  • Yening wenten anak istri sane jegeg nanging nenten purun nyambung raos, punika kabaos "Kadi bunga jepun, jegeg nanging sing mambu" (seperti bunga jepun, cantik tapi tidak berbau/tidak berbicara).

Rangkuman

Paribasa Bali puniki wantah warisan budaya sane pinih penting. Saking paribasa, iraga prasida malajah indik nilai-nilai kauripan, etika, miwah moral. Ngresepin Paribasa Bali nenten ja wantah ngertiin basa, nanging taler ngertiin pikiran miwah jiwa krama Bali. Ngiring lestariang Paribasa Bali puniki mangda nenten ilang kagerus olih jaman. Suksma sampun malajah sareng-sareng! πŸ˜ŠπŸ“š

Cek Pemahaman Materi (5 Soal)

1

Teks soal tidak ditemukan di database.

2

Teks soal tidak ditemukan di database.

3

Teks soal tidak ditemukan di database.

4

Teks soal tidak ditemukan di database.

5

Teks soal tidak ditemukan di database.

Sudah Paham Materi Ini?

Yuk uji pemahamanmu dengan mengerjakan latihan soal bahasa_bali lainnya di Bank Soal.